Czy można przesadzić duże drzewo?
Choć znane wszystkim powiedzenie mówi, że „starych drzew się nie przesadza”, jest to możliwe, ale wymaga odpowiedniego podejścia oraz zgody odpowiedniego urzędu. Przesadzanie starych drzew to zadanie wymagające odpowiedniej wiedzy, doświadczenia i ostrożności. Drzewa, które przez lata rosły w jednym miejscu, mają rozbudowany system korzeniowy, który przenika głęboko w ziemię i stanowi ich fundament. Zmiana miejsca może stanowić dla nich ogromny stres, dlatego kluczowe jest prawidłowe przygotowanie i przeprowadzenie tego procesu. Im większe i starsze drzewo, tym trudniej je przesadzić. Wiek drzewa oraz jego stan zdrowotny są kluczowymi czynnikami wpływającymi na powodzenie całego procesu. Należy pamiętać, że bez zezwolenia możemy przesadzać jedynie drzewa, które nie wymagałaby zgody na wycinkę. (Link)
Z punktu widzenia przyrodniczego przesadzanie drzewa jest o wiele lepszym rozwiązaniem niż wycinka i posadzenie młodego drzewa, ponieważ duże drzewa wychwytują i magazynują kilkadziesiąt razy więcej dwutlenku węgla niż mała sadzonka. Pobierając korzeniami wodę z gruntu i oddając ją otoczeniu poprzez parowanie z liści, zapobiegają tworzeniu miejskich wysp ciepła oraz obniżają temperaturę powietrza latem. Starsze drzewo jest domem wielu pożytecznych gatunków, można je traktować jak mikrosiedlisko, ma również często walory krajobrazowe, kulturowe, historyczne.
Uwarunkowania prawne
Zgodnie postanowieniem art. 83 d ustawy o ochronie przyrody przesadzenie drzewa stanowi formę jego usunięcia.
Na taki charakter tego działania wskazują postanowienia ust. 3 przywołanego przepisu, zgodnie z którym: W przypadku uzależnienia wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu od przesadzenia tego drzewa lub krzewu, zezwolenie to określa dodatkowa:
1) miejsce, na które zostanie przesadzone drzewo lub krzew;
2) termin przesadzenia drzewa lub krzewu;
3) termin złożenia informacji o przesadzeniu drzewa lub krzewu.
W związku z tym prace przygotowawcze do przesadzenia drzewa lub krzewu musimy traktować jako jeden z etapów usunięcia a nie jako pracę pielęgnacyjną lub utrzymaniową.
Dlatego należy najpierw zdobyć zezwolenie na przesadzenie drzewa i dopiero wtedy rozpocząć przygotowania drzewa lub krzewu do procesu przesadzenia.
Przygotowanie drzewa do przesadzenia może być potraktowane jako jego uszkodzenie
Jeśli rozpoczniemy przygotowywanie drzewa do przesadzenia, zanim taką zgodę otrzymamy, musimy liczyć się z tym, że organ zakwalifikuje takie prace jako zniszczenie lub uszkodzenie drzewa i będzie miał podstawę do wymierzenia kary administracyjnej.
Ponieważ zgodnie z postanowieniami art. 87a ust: 2 Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU) 2 2023 r. poz. 1236):
Prace w obrębie korony drzewa nie mogą prowadzić do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, chyba że mają na celu:
1) usunięcie gałęzi obumarłych lub nadłamanych,
2) utrzymywanie uformowanego kształtu korony drzewa
3) wykonanie specjalistycznego zabiegu w celu przywróceniu statyki drzewa.
Natomiast myśl ust. 1 przywołanego przepisu:
Prace ziemne oraz inne prace wykonywane ręcznie, z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych, wykonywane w obrębie korzeni, pnia lub korony drzewa lub w obrębie korzeni lub pędów krzewu, przeprowadza się w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom.
Z przytoczonych rozwiązań wynika więc, że prace prowadzone w obrębie bryły korzeniowej drzewa lub w obrębie jego korony nie mogą mieć charakteru dowolnego. Prace przygotowujące drzewo lub krzew do przesadzenia wymagają ingerencji w system korzeniowy a także w koronę. Może to zostać uznane jako uszkodzeniu lub nawet zniszczenie.
Potwierdzeniem tego są postanowienia art. 87a ust. 4 ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z którym: Usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż określony w art. 2, stanowi uszkodzenie drzewa. Natomiast w myśl art. 87a ust. 5 przywoływanego aktu prawnego: Usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 50% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż określony w ust. 2, stanowi zniszczenie drzewa.
Jakie gatunki można przesadzać?
Do drzew, które dobrze znoszą przesadzenie w wieku starszym, możemy zaliczyć lipy, klony, dęby czerwone, wierzby, topole, natomiast buki, graby, brzozy, jesiony mogą źle reagować i są bardziej wrażliwe. Dęby szypułkowe oraz bezszypułkowe należą do drzew o średniej odporności na przesadzanie.
Jaki jest najlepszy czas na przesadzanie?
Przesadzanie drzew powinno odbywać się w okresie spoczynku wegetacyjnego, czyli jesienią (październik-listopad) lub wczesną wiosną (marzec-kwiecień). W tym czasie drzewo nie jest aktywne i nie zużywa tyle energii na wzrost liści czy owoców. Należy unikać przesadzania latem, gdy roślina jest w pełni wegetacji – może to doprowadzić do jej uschnięcia.
Przygotowanie do przesadzania
Ocena stanu drzewa
Przed podjęciem decyzji o przesadzeniu warto ocenić stan zdrowia drzewa. Jeśli wykazuje oznaki chorób, np. zgniliznę, obumarłe gałęzie lub brak liści w sezonie wegetacyjnym, przesadzanie może okazać się nieskuteczne.
Wybór odpowiedniego miejsca
Przenosząc drzewo, należy zapewnić mu odpowiednie warunki w nowej lokalizacji:
-
Podobne warunki glebowe – jeśli drzewo rosło na glebie piaszczystej, nie powinno trafić do ciężkiej, gliniastej ziemi.
-
Odpowiednie nasłonecznienie – rośliny cienioznośne nie powinny być przenoszone na otwarte przestrzenie.
-
Sadząc w nowe miejsce należy zachować kierunki geograficzne wzrostu korony, tj. wschód korony sadzimy w kierunku wschodnim w nowym miejscu.
Przygotowanie podłoża
Przed przesadzeniem warto przygotować glebę:
-
Wykopać odpowiednio duży dół – powinien być przynajmniej dwa razy większy niż bryła korzeniowa drzewa.
-
Wzbogacić ziemię kompostem lub nawozami organicznymi.
-
Zadbać o odpowiednią przepuszczalność gleby, dodając piasek lub keramzyt w przypadku ziemi zbitej.
Jak przygotować stare drzewo do przesadzenia?
Jest to zależne od wielkości i gatunku drzewa oraz od metody przesadzania i od możliwości sprzętu, którym będziemy przesadzali. Młode drzewa nie wymagają przygotowania. Im starsze drzewo tym okres ten powinien być dłuższy. W przypadku dojrzałych, dużych drzew, przygotowania mogą potrwać nawet do 3 lat.
-
Zaczynamy najczęściej ok. 2 lat wcześniej.
-
Wokół drzewa wyznaczamy okrąg o średnicy ok. 10-12 razy większej od średnicy pnia drzewa.
-
Wzdłuż okręgu wykopujemy wąski rowek, głęboki na ok. 60-80 cm.
-
Rowek zabezpieczamy folią i zasypujemy kompostem (w ten sposób stworzymy idealne warunki dla rozwoju mnóstwa drobnych korzonków).
-
Przed samym przesadzaniem należy przyciąć koronę drzewa. Będzie to pomocne zarówno przy transporcie drzewa, ale również pozwoli roślinie skupić się na ponownym ukorzenieniu się, nie na zasilaniu pędów a później liści w składniki pokarmowe.
Jak wykopać stare drzewo?
Ochrona systemu korzeniowego
Podczas wykopywania drzewa najważniejsze jest zabezpieczenie jego korzeni. Powinno się je wykopać z jak największą ilością ziemi, aby nie uszkodzić delikatnych korzeni bocznych.
Jak głęboko kopać?
-
Małe drzewa (do 3 metrów wysokości) – wykopać bryłę korzeniową o średnicy około 50-100 cm i głębokości 40-60 cm.
-
Średnie drzewa (3-6 metrów) – bryła powinna mieć średnicę 1-1,5 metra i głębokość 60-80 cm.
-
Duże drzewa (powyżej 6 metrów) – konieczne może być użycie specjalistycznego sprzętu, a bryła korzeniowa powinna mieć co najmniej 1,5-2 metry średnicy.
Przechowywanie drzewa przed przesadzeniem
Jeśli drzewo nie może być natychmiast przesadzone, należy zabezpieczyć jego korzenie:
-
Owinąć korzenie wilgotnym materiałem (np. workami jutowymi), aby zapobiec ich wysychaniu.
-
Umieścić bryłę w cieniu i regularnie nawilżać.
Techniki przesadzania dużych drzew
-
Przesadzanie ręczne – metoda stosowana w przypadku starszych drzew gatunków lub odmian, które mają niewielki rozmiar pomimo swego wieku. Zabezpieczywszy bryłę korzeniową materiałem jutowym lub siatką, przewozi się drzewo na docelowe miejsce.
-
Przesadzanie za pomocą przesadzarki – czyli specjalistycznej maszyny, która pozwala wykopać, unieść drzewo, a następnie przewieźć je na oddalone miejsce. Jednak przesadzarki najczęściej mają średnice od 2 do 2,5 m, a największe z nich – 3 metry. To wyklucza tę metodę, jeśli chcemy przesadzić drzewo o średnicy pnia ponad 30 cm. Koszt tej najszybszej metody wynosi do kilkunastu tysięcy złotych. W Sopocie w 2013 roku w związku z przebudową dworca kolejowego przesadzono 60 – letni kłęk kanadyjski. Został wykopany ze skwerku u zbiegu ulic Podjazd i Dworcowej, naprzeciw hotelu Rezydent (zdjęcia).
-
Przesadzanie przy użyciu dźwigu i tzw. niskopodwoziówki (specjalistycznej platformy). Po zabezpieczeniu bryły korzeniowej cybantem elastycznym, można transportować drzewa większe niż przesadzarką, o bryle korzeniowej średnicy nawet do 8-9 metrów. Ale tak duże drzewa trzeba przewozić w pozycji pionowej – przy pochyleniu lub położeniu drzewa bryła korzeniowa może ulec uszkodzeniu, a nawet zniszczeniu. Transport drzewa w pionie na większe odległości uniemożliwiają napowietrzne kable, tunele i inna infrastruktura. Ta metoda jest droższa, trzeba się liczyć z kosztem kilkudziesięciu tysięcy złotych.
-
Przesunięcie – to najdroższa metoda, do wykorzystania w obrębie tej samej inwestycji. Nie podnosi się drzewa, tylko przesuwa zabezpieczoną bryłę korzeniową na docelowe miejsce za pomocą konstrukcji podobnej do sań. W Warszawie przy ulicy Królewskiej w 1997 roku przesunięto w ten sposób trzy potężne kasztanowce – największe na świecie drzewa przemieszczone z sukcesem na inne miejsce!
Sadzenie drzewa w nowym miejscu
Odpowiednie osadzenie w ziemi
-
Wykopany dół powinien być dwa razy większy niż bryła korzeniowa.
-
Na dnie warto umieścić warstwę żyznej gleby z kompostem, co ułatwi drzewu aklimatyzację.
-
Drzewo należy umieścić w pionie i obsypać ziemią, dokładnie ją ugniatając, aby nie pozostawić pustych przestrzeni wokół korzeni.
Podlewanie i nawożenie
Po posadzeniu drzewo wymaga obfitego podlewania – należy zapewnić mu wilgoć przez kilka tygodni. Można także dodać naturalne nawozy, takie jak kompost lub biohumus, które poprawią jakość gleby, oraz hydrożel. Nie stosujemy nawozów szybkodziałających.
Zabezpieczenie drzewa po przesadzeniu
Paliki i stabilizacja
Starsze drzewa mogą mieć problem z utrzymaniem stabilności po przesadzeniu. Zaleca się wbicie palików wokół pnia i przywiązanie go za pomocą miękkich taśm, aby zapobiec przechylaniu się na wietrze.
Ściółkowanie
Na powierzchnię gleby warto nałożyć warstwę ściółki (np. kory sosnowej lub słomy), która pomoże zatrzymać wilgoć i zabezpieczyć korzenie przed wahaniami temperatury.
Ochrona przed chorobami
Po przesadzeniu drzewo jest osłabione i bardziej podatne na choroby. Warto regularnie sprawdzać jego stan.
Najczęstsze błędy i jak ich unikać
-
Przesadzanie w złym czasie – unikanie okresów silnego wzrostu (lato) zwiększa szanse na przetrwanie drzewa.
-
Uszkodzenie korzeni – zbyt intensywne przycinanie korzeni może spowodować obumarcie drzewa.
-
Niewłaściwe podlewanie – zarówno przesuszenie, jak i nadmiar wody mogą zaszkodzić roślinie.
-
Zbyt mały dół – ograniczenie przestrzeni dla nowych korzeni spowolni adaptację drzewa.
Korzyści z przesadzania starych drzew
-
Ochrona cennych gatunków – pozwala zachować rzadkie lub historyczne drzewa w nowej lokalizacji.
-
Ochrona krajobrazu – przenoszenie drzew w miejsce, gdzie nie będą przeszkadzać, zamiast ich wycinania.
Kiedy lepiej nie przesadzać drzewa?
Nie każde drzewo nadaje się do przesadzenia. Lepiej unikać przesadzania, gdy:
-
Drzewo ma bardzo głęboki, palowy system korzeniowy
-
Jest chore lub w złym stanie – przesadzanie może je jeszcze bardziej osłabić.
-
Nie posiada się odpowiedniego sprzętu do bezpiecznego przeniesienia drzewa.
Jak legalnie przesadzić drzewo? – krok po kroku
-
Sprawdź przepisy dotyczące swojej działki i gatunku oraz wielkości drzewa.
-
Zgłoś przesadzanie do urzędu, jeśli jest to wymagane.
-
Uzyskaj zgodę, jeśli obowiązuje taki wymóg.
-
Wykonaj przesadzanie zgodnie z zasadami ochrony przyrody i sztuki ogrodniczej.
-
Dokumentuj proces, aby uniknąć problemów prawnych.
Podsumowanie
Przesadzanie starych drzew to trudne, ale możliwe zadanie, jeśli zostanie przeprowadzone zgodnie z odpowiednimi zasadami. Kluczowe jest zapewnienie drzewom optymalnych warunków, ochrona ich korzeni i właściwa pielęgnacja po przesadzeniu. Dzięki temu można uratować i przenieść nawet kilkudziesięcioletnie okazy, które będą zdobiły nowe miejsce przez kolejne lata.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
1. Czy mogę przesadzić drzewo na mojej działce bez pozwolenia?
Tak, jeśli jego obwód pnia nie przekracza określonych norm i nie znajduje się w obszarze chronionym.
2. Co grozi za przesadzenie drzewa bez zgody?
Kara administracyjna.
3. Czy mogę przesadzić drzewo z lasu państwowego?
Nie, wymaga to zgody nadleśnictwa.
4. Jak sprawdzić, czy moje drzewo podlega ochronie?
Najlepiej skontaktować się z urzędem gminy lub miasta.
Strony internetowe:
O przesadzaniu starych drzew | Gazeta Wawerska (dostępna 1 lutego 2025 r.)
zdjęcia pochodzą ze strony internetowej: